Telsiz kullanıcılarının arzu ettiği bir durum şudur,
İstenilmediği durumlarda cihazdan hiç bir ses çıkışı elde edilmesin. Yani cihaz suskun kalsın. Suskunluk, konforlu bir kullanım için tercih edilir.
Susturma işlemine teknik dilde "
Squelch" denir.
Susturma işlemi ses çıkış katına (ses amplifikatörü - audio amplifier) hitap eder.
Yani,
telsiz
verici cihazı kullanarak, yüksek frekans (HF, VHF, UHF gibi) ile taşınıp
telsiz
alıcı cihazımızda tekrar elde edilen rf+ses sinyalleri,
yüksek frekanstan ayrıldıktan sonra (demodulation işlemi),
küçük seviyede elde edilmiş ses sinyali (belki ancak kulaklık sürecek seviyede),
daha kolay duyum için ses yükseltecine verilecek,
ve bu yükselteç ses sinyallerine gereken yükseltmeyi yapıp, yeterince güçte bir hoparloru (speaker) sürecektir.
Susturma işlemi bu iki ünite arasında yapılır. Demodulator çıkışında elde edilen küçük ses sinyali ile ses amplifikatoru arasına bir elektronik anahtar bağlanır. Bu anahtar, küçük ses sinyalinin güç amplifikatorune geçişine izin verir veya keser.
----------------
Susturmayı sağlayan anahtarlama işlemi çok farklı usuller ile yapılabilir.
Örneğin,
Antene gelen
rf sinyal seviyesi belli bir değerin altına indiğinde uygulanan susturma usulu FM cihazlarda çokça kullanılır.
Çünkü o durumlarda antene gelen rf değerini cihazımız işleyemiyecek duruma gelmiştir.
Note: Sinyal işleyemiyecek eşik seviyesine Sensitivity (duyarlılık) denir. Bu değer ne kadar küçük ise alıcı cihazımız o derece kalitelidir. 0.10 uV , 0.18 uV (mikrovolt) gibi değerlerle anılır.Hatta susturma devresi kullanılmaz ise FM iletişim azap verici bir hal alabilir. Çünkü antende bir sinyal olmasa da, demodulator çıkışında sürekli üretilen bir FM gürültüsü mevcuttur. İşlenebilen yararlı bir sinyal yok ise, hoparlorde hep bu gürültü duyulacaktır. Antenden elde edilen sinyal seviyesi gözlenir ve belli bir değerin altına düştüğünde aradaki anahtar ses geçişini engeller yani
squelch (susturma) sağlanır.
Bu yöntem AM veya diğer modulasyon tiplerinde de rahatlıkla kullanılabilir ve kullanılmaktadır.
----------------
Konumuz CTCSS olduğuna göre kelimeleri açarsak;
Continuous (devamlı, sürekli
. CW'den hatırlayınız)
Tone ( Ton )
Coded ( Kodlu )
Squelch ( Susturma )
System ( Sistemi)
Yani, bu bir susturma sistemi imiş ve Devamlılığı olan Ton Kodlamasına göre çalışıyormuş.
.
Şimdi kısa bir ara verip elimizdeki cihazların çalışmasını hatırlayalım.
Örneğin FM bandı ses taşıyan cihazlar için ilgili yönetmelik ( Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor.
Üye Ol ya da
Giriş YapF3E çalışma modunu göstermektedir.
Bu modda "telefon" yayını ile kastedilen dar bandlı ses sinyalleridir. Üst frekans limiti 4KHz dir genelde 3KHz veya 3,5KHz de limitlenir. Alt limit de 300Hz civarındadır.
Yani, cihazlarımızla ses gönderirken mikrofona konuştuğumuzda, mikrofondan elde edilen ses sinyali sınırlayıcı bir devreye verilir. Bu devre 300Hz in alt tarafındaki ve 3KHz in üstündeki sinyalleri yok eder. Anlaşılırlık için bu ara değerdeki sesler yeterlidir. Zaten telefonları kullanırken de aynı değerler ile iletişim yapılır.
Bu alanın sınırları içinde gönderilen ses sinyalleri, karşı tarafta tekrar alınıp dinlenir hale getirilir. Dinleme yapmadan önce yine aynı sınırlama devresi alıcı tarafta da mevcuttur ve demodulator cıkışından elde edilen ses sinyali, ses çıkış katından önce de bu tip bir band geçiren filtre ile sınırlandırılır.
Bu alanı aşağıdaki şekille gösterebiliriz,
Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor.
Üye Ol ya da
Giriş Yapf1 değeri 300Hz
f2 değeri 3KHz ~3,5KHz
gibidir.
Burada dikkat çeken bir husus, f1 den önceki boş alanı (kulağa ulaşması engellenen alanı) başka işler için kullanma imkanımız vardır. F3E tip modulasyon için buna engel yoktur. Yani 0Hz ila 300Hz arası frekanslar ses taşıma için gereksiz olsa da başka amaçlar için kullanılabilir.
CTCSS sisteminde bu alan işe yarayacaktır.
İlgili alanda sabit bir frekans (ton) devamlı şekilde gönderme yapılır. Gönderimi yapılacak bu frekanslar (tonlar) standartlaşmıştır ve kullanılan ilgili ses spektrumu şu şekilde değişikliğe uğramıştır.
Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor.
Üye Ol ya da Giriş Yap
Bu frekanslar (tonlar);
Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor.
Üye Ol ya da
Giriş Yapşeklinde standartlaşmıştır ve aynı anda yalnızca birisi seçilip gönderilir.
----------------
Bu CTCSS Frekansları (tonları) ne işe yarar?Seçtiğiniz frekans üretilir, mikrofondan gelen ses sinyalleri ile bir araya getirilir (mix edilerek yeni bir frekans topluluğu elde edilir) ve RF'e yüklenerek (modulation) karşı tarafa gönderilir .
Alıcı taraf RF'e yüklenen bu sinyalleri alır, demodulator çıkışında bu ses sinyalleri tekrar elde edilir, ses amplifikatörüne sürülecek değerler ayrı bir akış kolu ile tekrar 300Hz - 3KHz limitleme yapılır.
Diğer taraftan 300Hz'in altındaki tonlar için de (CTCSS tonları) süzerek alan ayrı bir filtre devresi demodulator çıkışında mevcuttur.
Cihazın menusunden CTCSS'i aktif edip herhangi bir tone seçildi ise (örnek 67Hz olsun), CTCSS filtrede bu frekans elde edilmişmi diye kontrol edilir. Bu frekans mevcut ise diğer koldaki ses frekansı ses amplifikatörüne anahtarlanır ve hoparlorden duyulması sağlanır. 67Hz (örnek değer) bulunamaz ise ses sinyalinin ses yükseltecine ulaşması engellenir ve suskunluk (squelch) elde edilir.
Kontrol işleminde kesinti yoktur, yani sürekli kontrol edilmektedir. Bu sebeple gönderen taraf (TX)'de de CTCSS ünitesi ve ilgili tone (67Hz) gönderim süresince sürekli açık olup mikrofon sesine mix edilmesi gerekir.
Kullanılan bu tonun sürekliliği sebebi ile
Continuous (devamlı) kelimesi kodlamanın ilk harfinde yer alır.
Tone, ilgili frekanstır (67Hz gibi)
Coded, ilgili tone ile kodlanmış anlamına gelir,
Squelch, susturma işlevini ifade eder
------------
CTCSS kullanılınca ayrıca RF seviyesi ile çalışan squelch devresine (yukarıda bahsedilen) gerek kalmaz.
Yine CTCSS ile aynı RF frekansını farklı tonlar ile birçok kişi gruplama yaparak konforlu bir şekilde (istenmeyen grupları duymama gibi) kullanabilir. Birçok PMR cihazı buna örnektir, esas frekans (kanal) sayısı 8 iken, 8 kanal 32 alt kanal diye adlandırırlar. Aslında aynı kanaldadırlar (RF frekansı) ama farklı CTCSS tonu secerek birbirlerini duymaya engel olnmuştur.
Konu kısaca böyledir.
Linkback: https://www.radyoamatorleri.com/index.php?topic=1662.0
Konuyu Paylaş
22 Ocak 2024, 10:10:37