İYONOSFER VE PROPAGASYON:

[TA3DN]

PROPAGASYON : Propagasyon terimi radyo frekans için kullanıldığında yayılma, yayılım anlamına gelmektedir. Uzun mesafe radyo haberleşmesini bir çok faktör etkiler. Yeryüzünün hayat ve enerji kaynağı olan Güneş iyonlaştırıcı ışınları etkisiyle telsiz haberleşmeleri üzerinde önemli rol oynar. Günün belli zamanları ve mevsimlere göre radyo haberleşmesi farklı şekillerde etkilenir. Radyo haberleşmesini etkileyen diğer bir faktör radyo dalgasının yansıması (reflection) ve kırılması (refraction) dir. Yansıma ve kırılma farklı olaylardır.
Yansıma farklı dielektrik sabiti olan iki madde arasında gerçekleşir. Çok aşina olduğumuz yansıma olayı ışığın, su yüzeyinden, pencere camından ve aynadan yansımasıdır. Radyo dalgaları ışıktan daha büyük dalga boyuna sahip olduklarından cam gibi ince malzemelerden etkilenmezler. Fakat radyo frekansın yayılmasını su etkiler. Radyo dalgaları frekansı ve dalga boyuna bağlı olarak bina, ağaç, otomobil, yer yüzeyi, su, atmosferin dışındaki iyonlaşmış tabaka ve atmosferdeki farklı sıcaklık veya rutubetteki katmanlar tarafından yansıtılabilir. Bu esnada radyo dalgasının bir kısmı bu ortamlardan geçebilir veya bir kısmı da absorplanabilir (emilir).
Kırılma dalganın bir ortamdan diğer bir ortama geçerken eğilmesidir. Su dolu bir bardağın önünde duran bir kalemin farklı görünmes ışığın krılmasından kaynaklanır. Kırılma dalganın yeni ortamda farklı hızda ilerlemesinden dolayı gerçekleşir.
Radyo dalgaları da ışıkta olduğu gibi bir ortamdan başka bir ortama geçerken kırılmaya uğrar. Kırılma derecesi her iki ortamdaki hız farkına bağlıdır. Kırılma miktarı yüksek frekanslarda artar.Radyo dalgalarının hızında atmosferin sıcaklığı, iyonlaşma seviyesine bağlı olarak az miktarda değişim olabilir. HF bantlardaki radyo haberleşmesi radyo dalgalarının kırılması ile gerçekleşir

İYONOSFER:
30 MHz'in altındaki uzak mesafe haberleşmesi iyonosfer tabakasında elektromanyetik dalganın kırılmasından dolayı gerçekleşir. İyonosfer yer yüzünden 50-440 Km mesafede olan ve serbest iyon, elektron ihtiva eden bir katmandır. Kullanılan frekans ve günün saatine bağlı olarak iyonosfer tabakası haberleşme mesafesini 100 Km' den 10.000 Km ' ye kadar değiştirir.
Atmosferin üst katmanlarındaki iyonlaşma güneşten gelen ultraviyole ve diğer iyonlaştırıcı ışınlar tarafından gerçekleştirilir. Böylece yeryüzünden farklı uzaklıkta olmak üzere değişik iyon yoğunluğunda iyonosfer tabakaları meydana gelir.

 

HF haberleşmesinde rol oynayan iyonosfer tabakalrı D, E, Es, F1, F2 dir. Gece olunca F1 ve F2 tabakalarındaki iyonlaşma aynı olduğundan tek bir F tabakası oluştururur ve iyonlaşmanın kaybolduğu D ve E tabakaları yok olma seviyesine iner.
D TABAKASI: Yeryüzünden 76-93 Km yukarda olup gündüz saatlerinde meydana gelir. Bu tabakadaki iyonlaşma güneşin bu noktaya olan uzaklığına bağlıdır. Gündüz D tabakası 160 ve 80 m bantlarını tamamen absorbe eder (emer).

E TABAKASI: Yer yüzeyinden 110-127 Km yukarda olup iyonlaşma öğle saatlerinde en yüksektir. Güneşin batması ile birlikte bu tabaka kaybolur. 118 Km mesafede olan kısmına sporadic-E tabakası Es denir ve 21 MHz, VHF/UHF haberleşmesinde önemli rol oynar.

F1 TABAKASI: Yer yüzeyinden 152-203 Km mesafede olup radyo haberleşmesi için önemli bir propagasyon ortamı değildir. Gece olunca F2 tabakası ile birleşir.

F2 TABAKASI: Yer yüzeyinden 338 Km yüksekte olup gündüz 85 km kalınlığındadır. Gece F1 tabakası ile birleşir.

F TABAKASI: Uzak mesafe HF haberleşmesinde etkili olan tabakadır. Gece F1 ve F2 tabakasının birleşmesinden meydana gelir. Gündüz F1 ve F2 olmak üzere iki kısma ayrılır.

PROGASYON ÇEŞİTLERİ: Propogasyon metoduna bağlı olarak radyo dalgaları İyonosferik dalgalar (Gök dalgası) ve Toposfereik dalgalar (yer dalgası) olmak üzere iki kısma ayrılır. Gök dalgası iyonosfere kadar kırılmadan anteni terkeder
           
KRİTİK FREKANS:
Radyo dalgalarının atmosferde kırılma derecesi bunların frekansına bağlıdır. Meydana gelen kırılmanın miktarı dalganın frekansı ile ters orantılıdır. Düşük frekanslı dalgalar(HF) kuvvetli kırılmaya uğrarken yüksek frekanslı dalgalar çok az kırılmaya uğrarlar. Radyo dalgalarının frekansı artırılacak olursa öyle bir noktaya gelinir ki dalga atmosferden direkt olarak kırılmadan geçerek uzaya gider. Bu frekansa kritik frekans denir. Kritik frekans öğle saatlerinde ve yaz mevsimi ortalarında en yüksektir.

KRİTİK AÇI :
Bir radyo dalgasının yere dönen en yüksek açısıdır veya radyo dalgasının yere dönebilmesi için atmosfere girmesi olan gerekli açıdır.

ATLAMA MESAFESİ VE ATLAMA BÖLGESİ :
Radyo dalgası atmosferden kırılıp yere döndüğünde bir alıcı tarafından duyulabilir. Ancak iki anten arasında sinyalin hiç duyulmadığı bir nokta bulunur ki bu noktaya atlama bölgesi denir. Verici anten ile kırılan dalganın toprağa dönüş noktası arasındaki aralığa atlama mesafesi denir.

FADING (BAYILMA) :
Bir gök dalgası iyonosferden kırılıp toprağa döndükten sonra yansıyarak tekrar iyonosferde kırıldıktan sonra antene ulaşıyor ve aynı zamanda başka bir gök dalgası iyonosferden kırılarak alıcı antene ulaşiyorsa faz farkından dolayı sinyalde bir değişme olur. Bu durum sinyal kuvvetinde azlma ve tekrar eski durumuna gelme şeklinde tekrarlanır.

EME (Earth-Moon-Earth) (Dünya-Ay-Dünya) :
Ayın yüzeyine kuvvetli yüksek frekanslı dalgaların gönderilerek buradan yansıyan sinyallerle yapılan haberleşmedir.
 
Resimlerin Görüntülenmesine İzin Verilmiyor. Üye Ol ya da Giriş Yap




Linkback: https://www.radyoamatorleri.com/index.php?topic=162.0