15V-40A Takat Kaynağı
Hepimizin hiç şüphesiz böyle güçlü bir takat kaynağına herzaman ihtiyacımız vardır.Ayni zaman da çok ucuza mesela 15-20 Ytl’ye mal edebilirsek ,hem de güvenilir regüleli olursa böyle bir 12-15 volt 25- 40 Amperlik doğru akım kaynağını hepimiz çok severiz değilmi?.En azından yedek olarak bir kenarda dursa fena mı olur?.Ağırlığı da çok az olmalı kolay taşınabilmeli.’’ Eh Özhan abi şu dilinin altındaki baklayı çıkar artık’’ mı dediniz? Pekala buyurun bakalım :
Etrafınız da muhakkak PC işleri ile ilgilenen bir arkadaşınız vardır.Ya da en azından bir PC ofisi işleten ,PC’ler toplayan,tamir eden, parça değiştiren bir arkadaş yok mu? Size bir PC takat kaynağı göstermesini isteyin , bunlar bir PC kasasına monte edilmiş , özel kutusu içinde on-off anahtarı ile , devre kesicisi , takat kablosu ve içinde soğutucusu monte edilmiş hazır 150 ila 300 wattlık takat kaynağıdır ve de kullanılmış olanını çok ucuza (5 Ytl ) almanız mümkün . Genellikle 13x15x18 cm boyutlarında ,(Switching-Mode Power Supply ) switching-mod’da çalışan bu takat kaynaklarının iki veya üç tanesini seri veya paralel bağlayarak mükemmel bir şekilde işinizi görecek takat kaynağı sahibi olabilirsiniz.Hatta biraz daha paraya kı(burada ki kelime sansüre takıldı) bir voltmetre ve bir ampermetre bile monte edebilirsiniz bir PC kasasına . Küçük boyutlu eski bir PC kasasına üç tanesi rahatça monte edilebilir
Şimdi bu işi nasıl yapacağımıza bakalım , öncelikle şunu belirtmeliyim çıkış takati 200 watlıktan aşağı olanlara pek bakmayın , daha yükseği daha iyi. Takat kaynağının etiketinin üzerinde ki bu 200 wat , kaynağın toplam çıkış gücünü göstermektedir.PC takat kaynaklarında genellikle 4 çıkış voltajı vardır : + 12VDC , -12VDC , +5VDC , -5VDC . Bunlardan iki eksi işaretli olan voltajlar 1 amper civarında bir akım verebilirler.
Bunlar işimize yaramaz.Ancak +12VDC olan çıkış 7 ila 14 amper civarında bir akım sağlar.Buna mukabil +5 VDC çıkış ise 20 ila 40 amper arasında bir akım verebilir.
+12VDC 10 amper , +5VDC 25 amper toplamda ; 12 x 10 = 120 wat ve 5 x 25 = 125 wat hepsi eder 245 wat , efendim çok çok iyi hatta iyi ne demek , eskilerin deyimi ile aliyülala.
Pekala , bir PC takat kaynağının besleyebileceği amperaj miktarı bellidir üzerindeki etiketinde bu yazılıdır ve doğrudur.o zaman elimizdeki takat miktarı belli ise , ihtiyacımız olan takat miktarına nasıl ulaşacağımız bizim dikkatli seçimimize bağlıdır , şimdi bunu görelim :
Öncelikle şu hususu tekrar belirtmekte fayda görüyorum ; bu tip takat kaynakları hepimizin alıştığı lineer takat
kaynaklarına hiç benzemez , bunlar daha öncede söylediğim gibi Switching-mode takat kaynaklarıdır.
Lineer takat kaynağı ile bir SMPS arasındaki en temel fark , birincinin voltaj düşürücü transformatör kullanması, ikincinin ise AC girişi DC ye çevirerek muhtelif osilatör devreleri ile gerekli voltajları temin etmesidir.
Birincinin çalışma frekansı 50 Hz ,ikincinin 50 Khz civarındadır. Çalışma frekanslarına uygun boyutlar olarak bakımından 50Hz ile 50KHz’lik trafolar arasında takdir edersinizki büyük ebad farkı vardır.
SMPS’de verimlilik %75’ler civarında iken Lineer PS’larda %25’ ler civarındadır.Yani SMPS’ye 100 wat girdiğinizde 75 wat alırsınız, Lineer PS’da 100 wat girdiğinizde 25 wat alırsınız.Kayıp oldukça büyüktür.Tüm avantajlarına rağmen SMPS hiçbir zaman Lineer PS’nin yerine geçemiyecektir çünki Lineer PS’nin voltaj kontrolu basit bir Loop’la yapılabilinir SMPS’da bu işlem , nonlineerity sebebiyle daha zor ve karmaşıktır. Ayrıca diğer bir dezavantaj ise SMPS’nin normal çalışabilmesi için çıkışına daima bir yük bağlı olmalıdır. Radyo amatörü açısından Lineer PS yapımı ,eğer Amatör arkadaş bu konularda yeterli bilgiye sahip ve el becerisi de varsa , ayrıca yeterli alet edevat sahibi ise kolay bir çalışmadır.SMPS’ lerin yapımı değme bir Radyo amatörü için bile hemen hemen imkansızdır.
Bu kısa bilgilerden sonra SMPS’lerle çalışırken dikkat edilmesi gerekli konulara bir göz gezdirmekte fayda olacağı kanaatindeyim. SMPS’lerin girişindeki 220 volt AC akım DC’ye çevrilerek oldukça büyük sığası olan kapasitörlere yüklenir.Bu kapasitörlerde 220-400V DC yük olduğundan SMPS’lerin kapakları açık iken yapacağınız voltaj ayarlarında çok dikkatli olmalısınız.
SMPS’nin iç görünüşü
Solda gördüğünüz büyük sığalı kapasitörleri muhakkak surette deşarj etmelisiniz.Aksi takdirde şiddetli elektrik şokuna maruz kalabilirsiniz. Lütfen dikkatli olalım, ‘’Bana bir şey olmaz ‘’demeyiniz elektrikle şaka olmaz..
Eğer sizin için DC 12 volt 30 amper yeterli bir kaynak ise , bu takdir de iki adet SMPS’yi izolasyon diyotları ile bağlı(burada ki kelime sansüre takıldı) kullanabillirsiniz. Eğer oldukça eski tip ise bulduğunuz PC takat kaynakları o zaman
5 volt çıkışına 1 ila 2 ohmluk ve 25 wattlık bir direnç bağlanması ile SMPS tüm voltaj çıkışlarında düzgün bir şekilde çalışacaktır.Bazı kaliteli SMPS’lerde bu yükler içeride monte edilmiş olup bunlar için ayrıca yük bağlanmasına gerek yoktur.Bunu nasıl anlayacağız , AC voltaj uyguladığınızda PS üzerindeki etiketteki yazılı voltajlar çıkış kablo uçlarında ölçülüyorsa ve 12 voltluk veya 5 voltluk bir ampul ile yapacağınız deneme de ampuller normal yanıyorsa çıkış voltajları tamam ve bir problem yok demektir.
Yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere 300 watlık ATX kasa SMPS’ nin 5 adet çeşitli voltaj çıkışı bir adet ( +5 volt iyidir ) girişi var.Bilgisayarınızı çalıştırdığınızda bu (5 volt iyidir) işareti geriye takat kaynağına beslenerek PC’ de voltajların normal olduğunu ve beslemeye devam edilmesinin sağlandığını unutmayalım.
Şimdi burada bizim işimize yarar bir 12 volt 12 amper çıkış var.İki adet SMPS’ yi paralel bağlarsak 12 volt
24 amper hazır demektir.Bu yeterli değilse o zaman 5 volt 30 amper çıkışlı üç adet PS’ yi seri olarak bağlayarak
15 volt 30 amper çıkış elde ederiz.Evet amma 15 volt fazla , diyorsunuz doğrudur ,o zaman takat kaynağının kapağını açıp gayet dikkatli bir şekilde 5 Volt ayarlarını bulup 4.5 volt yaparsak 4.5 x 3 = 13.5 volt 30 Amper bize yeterli olacaktır. Denemeye değer buluyorum ,bazı arkadaşlar iki 12 voltla çalışıyorlar ancak paralel bağlantıyı nasıl yaptıklarını bilmiyorum.Paralel çalıştırılacak i ki takat kaynağının birbirinden etkilenmemesi için diyotlarla izolasyonu şarttır. Voltajların çıkış kablolarına +5 Volt kırmızı renkli,+12 Volt sarı renkli olup siyah kablo ise genel ground yani tüm çıkış akımlarının dönüş ucudur.Portakal renkli kablo +5 Volt iyidir işaretinin +5 volt ucuna bağlanacağı kablodur. Switching takat kaynaklarının diğer bir müşterek özelliği (Takat bölüşümü) olayıdır.Bu olay mesela eğer +12 volt çıkışından etikette gösterilen değerden az akım çekerseniz +5 volt çıkışının amperajı artacak ancak fazla yüklememekte daima lehimize yarar vardır. Bir SMPS'yi overload ederseniz veya kısa devre ederseniz otomatik olarak kapanacaktır.Filtre kapasitörlerinin değerini arttırarak veya ek kapasitör koyarak filtrajı arttırmaya çalışmayınız çünki devre geniş kapasitör dolayısıyle kısa devre gibi görüneceği için PS kapanacaktır(Shutdown)Eğer 3 adet PS yi seri olarak çalıştıracaksanız hepsini ayni anahtardan ayni zamanda ON yapmanız gereklidir.Siyah renkli (ground) kablosunun içerden PS nin toprağına bağlı olup olmadığını bir Ohmmetre ile kontrol ediniz.Ya da bir voltmetre ile PS çalışırken +5 volt ucu ile takat kaynağının metal kabı arasında 5 volt okuyorsanız içeriden bağlantı var demektir.Bu bağlantıyı bulup kesiniz. +12 volt çıkışları paralel kullanımda + uclardan diyotlarla (Yüksek akımlı diyotlar) izole ettiğiniz takdirde +12 volt 11.3 volt civarına düşecektir.Eğer Barrier diyotları bulabilirseniz 11.6 volt olacaktır çıkış voltajınız bu durumda PS nin içine girip 12 volt için ayar potu olup olmadığına bakmanız gerekecektir. Şimdilik bukadar yapacak olan arkadaşlara kolay gelsin.Sorusu olan varsa adres belli çekinmeyiniz.
İzmirden Selamlar ve Sevgiler
73's de Özhan TA3BQ
Linkback: https://www.radyoamatorleri.com/index.php?topic=918.0
Konuyu Paylaş
20 Aralık 2012, 01:26:12