HETERODİN VE SÜPERHETERODİN ALICILAR
Merhaba Sevgili Arkadaşlar,
Heterodyne ve Superheterodyne alıcılarla ilgili sorular zaman zaman imtihanlarda çıkıyor.Biz de konuya kısa az ve öz olarak şöyle bir göz atmak istedik..
Heterodyne radyo alıcılarında eskiden beri yapılan bir işlem (1930'lardan beri) olup yalnız radyo alıcıları için kullanılan , alıcıda antenden gelen radyo frekans sinyallerinin bir Karıştırıcı (Mixer ) katında daha alçak bir frekansa değiştirilerek yükseltilmesinin ( Amplification ) kolaylaştırılması ve ses katında bir b.f.o eklenerek açılması işlemi ile anlaşılır hale getirilmesi (demodulation) uygulamasına verilen isimdir.Bu işlemin yapıldığı alıcılarda bu isimle Heterodin alıcı olarak anılırlardı..Artık kullanılmamaktadır..Eski mecmualarda hatıra olarak kaldı..
---------------
Şekil 1 Heterodin alıcı devresi
Superheterodyne ise Heterodyne'deki karıştırma işleminin sonucunda bir arafrekans katı (IF Stage) ilave edilerek ( IF=Intermediate Frequency=Ara frekans) ,üretilen işaretin bu yolla , yükseltilmesi (Amplification), filtre edilmesi(Filtration), istenilen veya gerekli band genişliklerinin elde edilmesi ( IF bandwidth ) , son katlarda da içindeki bilginin alınması (Demodulation ) işlemlerini kolaylaştıran , Karıştırma (Mixing ) sistemlerine verilen isimdir..Dolayısı ile bu sistemi kullanan radyolara verilen isim (süperheterodin radyo ) olmuştur.Şimdiler de heterodyne kullanılmıyor, artık tüm alıcılar superheterodyne olarak üretiliyorlar..Ayrıca uzun zamandan beri yeni alıcılarda çoklukarıştırma (multiconversion) sistemi kullanılmaya başlandı.Bu sistemde mixer çift karıştırma yapıyor ve ardından çift kademeli iki farklı frekanslı IF katları konuluyor böylece imaj frekansları silinmeye çalışılıyor ve ayrıca alıcının S/N değeri iyileştirilmiş oluyor..
Ancak uzun zamandan beri SSB vericilerinde de superheterodyne prensipleri kullanılmaya başlandı, bu bakımdan şimdi bu sistemler "Sadece alıcılar da kullanılıyor" diyemiyoruz.
İşlem ise kısaca, antenden gelen radyo frekans işaretlerini,hatti olarak çalışmayan (non-linear) bir karıştırıcı devresinde (Mixer ) ,alıcıdaki ilave osilatör ,VFO ( Variable Frequency Oscillator ) devresinde üretilen farklı bir frekans ile birleştiririz yani karıştırırız.Böylece hatti çalışmıyan devrenin kendisine uygulanan bu iki frekanstan ; antenden gelene f1, osilatörden gelene f2 diyelim , f1 + f2 ve f1 - f2 frekansları çıkacaktır ki bunlara İlksıra ürünler (First-order mixing products) diyoruz , bunların içinden işimize gelenini (artı veya eksi işaretli ürün) bir IF filtresinden geçirip birkaç kat IF yükseltecinde (Genellikle 455 KHz frekansda çalışırlar) yükseltir ve bir Dedektörden geçirerek Ses katına indiririz. Bundan sonrası ses katının işidir..Sonra eğer istersek SSB ve CW işaretlerini de çözebilmek için bir BFO (Beat frequency oscillator) ilave ederek alçak frekans katında ve frekansında olmak üzere daha önce verici katında tekyan kenar band (Single Side Band),üstyan kenar band (Upper Side Band=USB)veya altyan kenar band (Lower Side Band=LSB ) elde etmek için filtre edilen taşıyıcıyı ( Carrier ) Dedektör katına girerken ilave etmek gerekir.SSB'de seslerin anlaşılır hale getirilmesi için BFO'nun ayarlanabilir oiarak alıcının önyüzünden frekansına kumanda edilecek şekilde konulması gerekir..
Tüm bu işaretleri bir detektörden (Product dedector) geçirerek sonuçta antenden gelen radyo frekanslarının içinde mevcut olan bilgiyi (modulation signal) çekip alırız..Sonra bir Ses katı (Audio Stage) ile gerektiği kadar yükseltir ve hoparlör veya kulaklıkla dinleriz..
-------------
Şekil 2 SüperHeterodin alıcı devresi
Ancak hatti (linear) çalışmayan mikser sebebi ile , bu frekansların harmoniklerinin toplamı ve çıkarılması ve de bunların da tekrar karışması ile bir çok frekansdan oluşan ve istenmiyen bir frekanslar demeti de bu arada ortaya çıkar..
Karıştırıcı (Mixer) kullanmak ve bunun da hatti olmayanını kullanma mecburiyetimiz var dolayısı ile ürettiği diğer harmonik frekanslara da katlanmak ve onları filtreden geçirerek temizlemek durumundayız. Bunun için çeşitli mikser devreleri dizayn edilmiştir.
Harmonikler istenmiyen frekanslardır,çünki özellikle radyo alıcılarında karıştırmaya (Image interference ) sebeb olmaktadırlar,
Bu konu aslında çok geniş bir konudur.Ancak bukadar kısaltabildim , kusuruma bakmayın, kendimden biliyorum ki daha uzun olursa zaten okumayız.
İzmir’den selamlar..
Vy 73's de Özhan..
Linkback: https://www.radyoamatorleri.com/index.php?topic=1050.0
Konuyu Paylaş
